काठमाडौं भदौ ५ गते ।
हरेक वर्ष तिजमा विवाहित महिलाहरु आफ्नो श्रीमानको लामो आयूको कामना गर्दै ब्रत बस्ने आम प्रचलन हो । अविवाहित महिलाहरुले आफूले चाहेजस्तो असल श्रीमानको कामना गर्दै ब्रत बस्ने गर्छन् ।
यसरी पुरुषका लागि महिलाले ब्रत बस्ने परम्परामाथि महिलावादीहरुले प्रश्न पनि उठाउने गरेका छन् । उनीहरुलाई यो समाचारले खुशी तुल्याउन सक्छ कि चर्चित गायक प्रमोद खरेल आफ्नी पत्नीको लागि शुक्रबार तीजको ब्रत बसेका छन् ।
‘हरेक वर्ष उनी तिजको ब्रत बस्ने गर्थिन्, यसपाली स्वास्थ्यको कारणले गर्दा सकिनन्,’ खरेलले भने, ‘त्यसैले यसपाली म उनको लागि ब्रत बसिरहेको छु ।’
प्रमोदकी पत्नी दीपाले दुई महिना अगाडि दोस्रो सन्तानका रुपमा छोरी जन्माएकी थिइन् । जन्मिएलगत्तै अस्वस्थ भएपछि छोरीलाई ६ दिनसम्म भेन्टिलेटरमा राख्नुपरेको थियो ।छोरीलाई अस्पतालबाट घर ल्याएपछि दीपा आफैं गम्भिर बिरामी परिन् थिइन् ।
उनलाई मुटुको समस्या देखिएको थियो । मनमोहन अस्पतालमा उपचारपछि अहिले उनी घरमै स्वास्थ्यलाभ गरिरहेकी छन् ।पूर्णरुपमा स्वस्थ नभइसकेकाले दीपाले तिजको ब्रत लिन नसकेकी हुन् ।
प्रमोद भन्छन्, ‘उनी धर्मकर्ममा एकदमै आस्था राख्छिन् । मन्दिर जान र धार्मिक क्रियाकलापमा सहभागी हुन उनलाई मन पर्छ । यसपाली ब्रत बस्न नसक्दा दुखी थिइन् ।’
कोरोनाका कारण जारी गरिएको निषेधाज्ञाले गर्दा प्रमोद पनि यसपालीको तिजमा घरमै छन् ।
त्यसैले उनले श्रीमतीको सु–स्वास्थ्य र दिर्घायूको कामना गर्दै पहिलोपटक तिजको ब्रत बस्ने सोचे । अनि श्रीमतीलाई भने ।श्रीमानले आफ्नो लागि तिजको ब्रत बस्ने भनेपछि दीपा सुरुमा अचम्भित र त्यसपछि दंग परिन् ।‘मलाई सँधै उनले आस्तिक बन्न प्रेरणा दिन्छिन् ।
त्यसैले म ब्रत बस्ने कुरालाई उनले एकदमै सकारात्मकरुपमा लिएकी छिन्,’ प्रमोदले सुनाए ।ब्रत बस्ने कुरा उनका लागि नौलो पनि होइन ।
‘म हरेक महिनाको पूर्णिमाका दिन ब्रत बस्दै आएको छु,’ प्रमोदले सुनाए, ‘कार्यक्रमका लागि देश–विदेश जहाँ हुँदा पनि मैले यसलाई निरन्तरता दिएको छु ।
’तिजमा पानीसमेत नखाई निराहार ब्रत बस्ने परम्पराप्रति चाहिँ उनको विश्वास छैन । आफूले पानी र फलफुल खाएर ब्रत बस्ने गरेको उनले बताए । मन्दिर जान मन पर्ने भए पनि उनी खासै भ्याउँदैनन् । आज त बाहिर निस्कनै नमिल्ने भएकाले मन्दिर जाने कुरा भएन । त्यसैले घरभित्रै उनले पुजाआजा गरेका छन् ।
ब्रत बस्ने परम्परालाई लिएर विभिन्न किसिमका टिप्पणीहरु हुने गर्छन् । खासगरि, ‘प्रगतिशील’ सोच राख्ने एउटा समुहले यो परम्परामाथि औंलो तेस्र्याउँदै आएको छ । उनी चाहिँ ब्रत बस्ने काम धार्मिक मात्र नभएर विज्ञासम्मत पनि भएको बताउँछन् ।
यस विषयमा उनले आफ्नो छोटो व्याख्यान यसरी प्रस्तुत गरेः
‘हामी एउटा समाजमा बसेपछि विभिन्न धर्म र संस्कृतिमा जोडिएका हुन्छौं । यस्तो धर्म–संस्कृति भनेका हाम्रो सभ्यताकै अंग हुन् । जस्तो कि, बच्चाको न्वारन गर्दा यत्तिकै पनि नाम राख्न सकिन्छ नि । तर विधि पुर्याएरै राख्छौं ।
मान्छे मरेपछि यत्तिकै आगो सल्काउँदा पनि त लाश त जल्छ । तर विधि पुर्याएरै काजक्रिया गछौं । यो सबै आ–आफ्नो संस्कृतिको कुरा हो ।
म विज्ञानको विद्यार्थी हुँ । आध्यात्म र विज्ञानलाई धेरैले परस्परविरोधी ठान्छन् ।
मलाई चाहिँ त्यस्तो लाग्दैन । आध्यात्मिक क्रियाकलापहरु पनि धेरै विज्ञानसम्मत हुन्छन् । जस्तो ध्यान गर्नु भनेको आध्यात्मिक कुरा हो । तर, यो विज्ञानसम्मत पनि छ । यसले मान्छेलाई आफ्नो ध्यान एकत्रित गर्न सघाउँछ । ब्रत पनि धार्मिक हो । तर, यसले मानिसलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्छ ।
त्यति मात्रै नभएर यसले एकप्रकारको सकारात्मक तरंग उत्पन्न गर्ने मेरो अनुभव छ । मान्छे आफू कसरी खुशी भइन्छ, त्यही चिज गर्ने हो नि । त्यसैले ब्रत परम्पराप्रति कोही पनि नकारात्मक हुनुपर्ने आवश्यकता छैन । हाम्रो कतिपय संस्कारहरु समयानुकुल बनाउँदै लैजाने कुरा आफ्नो ठाउँमा हुन्छ ।’
अन्त्यमा उनले थपे, ‘मेरी श्रीमती मुटुमा समस्या आएपछि मृत्यूलाई जितेर अहिले स्वस्थ हुने क्रममा छिन् । मैले के गर्दा उनलाई खुशी र सुख प्राप्त हुन्छ, म त्यही गर्छु । अरुले के भन्लान् भन्नेतिर मेरो खासै सरोकार रहँदैन ।
श्रीमतीलाई सकारात्मक बनाउँदै हौसला दिँदै चाँडो निको बनाउन म प्रयत्नशील छु । सम्झनुस यो ब्रत पनि त्यसैको निरन्तरता हो ।’
Discussion about this post