सरला सुबेदी
बाँके कार्तिक २६ गते ।
चैत्र महिनाको दोस्रो साता देखि सुरु भएको कोरोना भाईरसको आतंक अनि लकडाउनको सुरुवातले सबै क्षेत्र तिर पुर्याएको आर्थिक हिनामिना आज सम्म पनि कसैले त्यो हिनामिना भएको क्षति थेग्न सकेका छैनन । तर लकडाउनमा कृषि पेशा कहिले पनि डगमगाएन बरु उल्टै फस्टाएको छ । बाँके जिल्लाको कोहलपुर नगरपालिका वडा नम्बर १३ भरैयाका शेर बहादुर वलीको जीवन लामो समयदेखि तरकारी खेती मै व्यस्त छ । वि.सं. २०५२ साल देखि उनी निरन्तर तरकारी खेती गरि व्यस्त रहेका छन् । वलीले अन्य धेरै कामहरुलाई चटक्कै छाडेर तरकारीलाई आफ्नो मुख्य पेशा बनाएर लागि परेका छन् । उनले यो कोरोना कहरमा पनि आफ्नो पौरखी हातहरुलाई चलायमान गराइराखे ।
कक्षा १० सम्म पढेका उनको पढ्ने ईच्छा धेरै थियो तर घरको आर्थिक अवस्था कमजोर तथा विभिन्न अभावहरुले उनको पढ्ने ईच्छाहरुलाई यसै मारिदियो ।
गाउँका अन्य व्यक्तिहरु विदेश गएको देख्दा उनलाई पनि विदेश जान रहर लाग्यो । घरको अभाव, परिवारको आवश्यकता तथा आफ्नो ईच्छाहरुका पोका बोकेर उनी विदेश हानिए । उनी दुई पटकसम्म दुइ वटा देश साउदी र कतार गए । दुई/दुई वर्ष गरि ४ वर्ष विदेश बस्दा पनि उनको घरको आर्थिक अवस्था खासै माथी उठेन । विदेश गएर पनि उनले राम्रो काम पाउन सकेकनन् । उनले भने,–‘सायद केही सीप सिकेर गएको भए राम्रो काम पाउथे होला । आफुसँग सीप केही थिएन । यसकारण राम्रो काम पाईएन । खाडी मूलुकमा गएर धेरै दुख पाईयो ।’
उनको परिवारले सामान्य कृषिकर्म गर्दथे । विदेशबाट फर्किएपछि उनले आफ्नै गाउँमा केही न केही गर्नुपर्छ भन्ने हिम्मत गरे । विदेशमा जति दुख गर्याे त्यति नै यहि गरे त पक्कै केही हुन्छ होला भन्दै उनले आफ्नै ठाउँमा तरकारी खेती सुरु गरे । खेती सुरु गर्दा उनलाई प्राविधिक देखि लिएर कुनै पनि ज्ञान थिएन । कसरी गर्ने के गर्ने भन्ने बारे अन्यौलमा परे । तत्कालिन कृषि सेवा केन्द्र (नगर कृषि शाखा) कोहलपुरबाट ३ दिने, ७ दिने तालिम लिए । तालिममा उनले बिउ कसरी राख्ने, कतिको फरकमा तरकारीको बेर्ना सार्ने, तरकारीको समयावधी जस्ता धेरै कुरा सिके ।
उनको परिवारले धान र गहुँ भन्दा अन्य खेती गरेका थिएनन् । तरकारी लगाउने कुराले उनका बुवा बेस्सरी रिसाए । आफ्नो बुवाको कुरा नसुरै उनले एउटा खेतको गरामा १० रुपैँयाको १ प्याकेट तरकारीको बिउ ल्याएर खेती गर्न सुरु गरे । उनले भने,–‘बुवालाई मनाउन धेरै कोशिस गरे मान्नु भएन । तर पनि आफ्नो उद्देश्यबाट पछाडी सरिन् । गरेपछि के नै नहुने रैछ जे पनि हुन्छ भन्ने आटले सुरु गरे ।’
उनले पहिलो पटक लगाएको एक गरामा १० क्वीन्टल काउली फलाए । प्रतिकेजी ८ रुपैँयामा काउली बेचेर ८ हजार आम्दानी गरे । यो आम्दानीले तरकारी खेती प्रति झनै आकर्षण बढायो । तरकारीबाट भएको आम्दानी देखेर घरका सबै जनाले उनलाई साथ दिन थाले । त्यसपछि उनले तरकारी खेती गर्नको लागि जग्गा बढाउदै गए । जति जग्गा बढाउदै गए त्यतिनै उनको तरकारी खेतीको व्यवसाय फस्टाउँदै गयो । एक गराबाट सुरु गरेका उनले अहिले करिब आफ्नो र भाडाको जग्गा गरि करिब १५ कठ्ठा जग्गामा तरकारी खेती गरिरहेका छन् ।
उनले वर्षमा ४ लट तरकारी फलाउँछन् । वर्षातमा तरकारी कम फल्छ । हिउँद महिना र गर्मी महिनामा सबैभन्दा बढी तरकारी फल्छ । बजारको माग अनुसार उनले तरकारी उत्पादन गर्ने गरेका छन् । तरकारीबाट उनले वार्षिक ४ लाख आम्दानी गर्छन् । उनी भन्छन्,–‘बजार मूल्य पाएको बेला अझ धेरै आम्दानी हुन्छ । मूल्य कम भएको बेला भने कमै आम्दानी हुन्छ ।’ उनले, काउली, बन्दा, टमाटर, केराउ जस्ता धेरै प्रजातिका तरकारी उत्पादन गर्ने गरेका छन् ।पहिले पहिले ’सानो चाडबाड मनाउन पनि धेरै जोह गर्नुपर्ने बाध्यता उनको परिवारमा थियो । अहिले त्यो बाध्यता टरेको छ । हरेक चाडबाड आफ्नै पौरखले कमाएको पैसाले मनाउँछन् ।
तरकारी नलगाउनु भन्दा अगाडी उनको घरमा आम्दानीको कुनै स्रोत थिएन । घरखर्च चलाउन पनि मुस्किल पर्थ्यो । उनको परिवारसँग थोरै मात्र जग्गा थियो । तर अहिले तरकारी उत्पादन गरेर बेचेको पैसाले १० कठ्ठा जग्गा किनेका छन् । भने ५ कठ्ठा घडेरी किनेका छन् । तरकारी बेचेरै दुई छोरालाई निजी विद्यालयमा पढाईरहेका छन् । उनले उत्पादन गरेका तरकारी कोहलपुर सब्जी मण्डीमा थोक बिक्रि हुन्छ भने युएसएआईडिले उनीसँग तरकारीको लागि सम्झौता गरेको छ । उनले कोहलपुर सब्जी मण्डी तथा युएसएआईडिको माग अनुसार तरकारी उत्पादन गर्छन् ।
उनले अहिलेसम्म कहि कतै बाट अनुदान लिएका छैनन् । उनले अहिले आफ्नो व्यक्तिगत रुपमा तरकारी फर्म पनि दर्ता गरिसकेका छन् । आफूलाई उनी सक्षम किसान पनि भन्छन् । बेला बेलामा कृषिसँग सम्बन्धित व्यक्तिहरु गएर उनलाई प्राविधिक कुराहरु सिकाईरहन्छन् । तरकारीमा पनि उनी रासायनिक भन्दा धेरै कम्पोस्ट मलको प्रयोग गर्छन् । उनले व्यवसायिक रुपमा बाख्रा पालन पनि गरिरहेका छन् ।
जसका कारण उनको आम्दानी बाख्राबाट पनि मनग्य भैरहेको छ । भने तरकारीको लागि कम्पोस्ट मल पनि भैरहेको छ । उनीसँग करिब ४० वटा भन्दा बढी बाख्रा छन् । उनले बाख्राबाट मात्रै वर्षमा २ लाख भन्दा बढी आम्दानी गरेका छन् । वलीका अनुसार हाल बाख्राको माग धेरै रहेको छ । बाख्रा व्यवसायलाई फस्टाउन सके राम्रो आम्दानी लिन सकिने उनले बताए । उनले आफू कामको खोजिमा बिदेश भौतारिरहदा आफुले भने जस्तो नभएपछी कृषिकर्म मा लागेर अहिले सफलता मिलेको भन्दै आफू जस्तै युवाहरुलाई कृषिकर्ममा लाग्न अनुरोध समेत गरेका छन् ।
Discussion about this post