सरला सुबेदी
बाँके कार्तिक २९ गते ।
बाँके जिल्लाको कोहलपुर नगरपालिकाका धेरै मानिसहरुले च्याउ खेती गर्दै जिवनयापन गरेका छन् । च्याउको व्यवसायीक उत्पादन पनि हुँदै आएको छ । त्यसैका एक उदाहरण हुन् कोहलपुर नगरपालिका वडा नम्बर ३ प्रगतिनगरका च्याउ किसान उदीराम ओली । ओलीको जीवन च्याउ खेतीले फेरिएको छ । २०७१ साल देखि हालसम्म निरन्तण च्याउखेती गर्दै आइरहेका छन् ।
वर्षेनी च्याउखेती झाँगिदै जाँदा ओलीको परिवारको मुख्य आयस्रोतको बाटो नै च्याउखेती बनेको छ । च्याउ उत्पादन गरेको समयमा बिहानै उठ्ने च्याउ टिप्ने, बजारमा लग्ने र बेच्ने उनको दैनिकी हो । तर हाल उनले च्याउ उत्पादन गरेका छैनन् । तर पनि उनी टनेलमा बस्ने, हेरचाह गर्ने र सामान्य घरायासी कामकाजमा व्यस्त रहन्छन् । हाल ओलीको परिवार खर्च धान्ने पेशा व्यावसाय नै च्याउखेती हो । परिवारिक समस्या बढ्दै गरेपछि च्याउखेती थालनी गरेको ओलीले बताए ।
पछिल्लो समय व्यावसायिक रुपमा च्याउखेती फष्टाउदै जाँदा धमाधाम च्याउ खेती र फर्म खुल्दै जादाँ च्याउले पनि बजार पाउन थालेको उनको भनाई छ । जसले गर्दा च्याउखेतीले थप आकर्षित बनाएको उनले बताए । काम गर्न पनि सजिलो, बजार र मुल्य राम्रै पाउदै जाँदा च्याउखेतीलाई थप व्यवस्थित बनाउदै व्यवसायकै रुपमा आफूले अँगालेको बताए । घरको नुनतेल देखी नाती नातिनीको पढाई खर्चसम्म पनि च्याउखेतीले धानेको उनको भनाई छ ।
उदीराम ओली वार्षिक सवा १ देखी २ लाख रुपैयाँसम्म नाफा कमाउँछन् । घरायसि विभिन्न अभाव तथा समस्याहरुका कारण उनी च्याउ खेतीमा आकर्षित भएका हुन् । उदीरामले च्याउ खेतीबाटै भएको आम्दानीले घरायसी खर्च चलाईरहेका छन् । वरपरका १२ जना छरछिमेकी किसानहरुको समुह बनाएर वि.सं. २०७१ सालदेखि ओलीले च्याउ खेती गर्न सुरु गरे । च्याउ खेतीबाट राम्रो आम्दानी भएको उनले बताए । उनले भने,–‘वर्षमा ३ पटकसम्म बीउ लाग्छ । एउटा बलले साढे २ किलोसम्म च्याउ उत्पादन दिन्छ ।’
करिब १२ हजार च्याउको बल (पोका) बनाउने क्षमतामा उनले च्याउ खेती गरिरहेका छन् । च्याउ खेतीबाट सधै नाफा भने हुँदैन । गत वर्ष धेरै वर्षाका कारण उनको पराल कुहियो । जसका कारण उनको राम्रो च्याउ उत्पादन भएन । यस वर्षको धान काटिसकेपछि नयाँ परालबाट च्याउ उत्पादन गर्ने योजना बनाईरहेका छन् ।
ओलीका अनुसार उनीहरुको समावेशी कृषि उत्पादन तथा पशुपालन कृषक समुह छ । समुह मार्फत उनीहरु विभिन्न कामहरु गर्छन् । अन्य काम मिलेर गरेपनि खेती भने आ–आफ्नै गर्ने गरेका छन् । समुहमा मिलेर काम गर्दा हरेक समस्याहरुको समाधान सहज हुने ओलीको अनुभव छ । च्याउ खेती गर्दा उनले १ लाख लगानी लगाउँछन् । सुरुको एउटा टर्नेल बराबर १ लाख रुपैया आम्दानी हुन्छ । च्याउबाट आएको आम्दानीले ओलीलाई घर खर्च धान्न राम्रै पुगेको छ । एक लटमा लगाईएको च्याउ सप्रियो भने करिब ३५ दिनमा खान मिल्छ । वर्षमा उनी ३ पटक च्याउ उत्पादन गर्छन् ।
ओलीले च्याउ उत्पादन गरेको पहिलो वर्षमा ६६ क्वीन्टल च्याउ उत्पादन गरे । गत वर्ष ७० क्वीन्टल च्याउ उत्पादन गरे । ओली अझै यो भन्दा धेरै उत्पादन गर्ने उद्देश्य थियो । तर पराल कुहिदा भने जस्तो उत्पादन हुन नसकेको उनले बताए । च्याउमा कम्तिमा १ लाख लगानी गरे २ लाख आम्दानी हुने र करिब ६० प्रतिशत नाफा हुने गरेको बताए । उनको घरका ४ जना सदस्यहरु मिलेर च्याउ खेती गर्छन् । उनलाई यस काममा उनका घरपरिवारको एकदमै साथ सहयोग रहेको छ ।
गुणस्तरि बिउँ भयो भने च्याउ उत्पादन दोब्बर हुने ओली बताउँछन् । च्याउ खेती गर्नको लागि वातावरण अनुकुल हुन जरुरी छ । वातावरण अनुकुल भएन भने च्याउ खेतीमा नराम्रो असर पुग्छ । ओलीले राम्रो च्याउ खेती गरे वाफत आर्थिक वर्ष २०७४/७५ मा कोहलपुर नगरपालिका अन्तरगतको नगर कृषि शाखा मार्फत केही अनुदान पनि पाएका थिए । उनलाई मात्र नभई उनको समुहलाई समेत ३८ हजार बराबरको टनेल छाउने कालो प्लाष्टिक र च्याउ राख्नको लागि थैली दिईएको थियो । नगर कृषि शाखाले च्याउ खेती गर्ने किसानहरुलाई ५० प्रतिशत बिउँ अनुदान दिदैं आएको छ । तर च्याउ किसान ओली व्यवसायिक रुपमा च्याउ खेती गरिरहेका किसानलाई आवश्यकता अनुसार अनुदान नदिएको गुनासो गरे ।
वर्षभरमा उनले करिब ६० देखि ७० क्वीन्टल च्याउ उत्पादन गरी कोहलपुरका वभिन्न बजार एवं तरकारी मण्डीसम्म पु¥याउने गरेका छन् । उनी भन्छन,–‘हामीले प्रतिकिलो ९० देखि सय रुपैयाँसम्ममा बेच्छौं । बाहिर उपभोक्ताले २ सय रुपैयाँसम्ममा किन्छन् ।’ च्याउ किसानलाई विशेषगरी कच्चापदार्थको समस्या भएको उनी बताउँछन् । नगरपालिकाले यसको बाली बिमा, कोल्ड स्टोर, औषधिको व्यवस्था र वास्तविक किसानको परिचय गरी अनुदान दिनुपर्ने उनको भनाइ छ ।
Discussion about this post