एजेन्सी
काठमाडौं मंसिर १६ गते ।
चीनले तिब्बतमा भारतको सीमा नजिक यार्लुङ जाङ्बो नदीमा विशाल बाँध बनाउने भएपछि भारतमा जलसुरक्षा जोखिममा पर्ने भनी चिन्ता व्यक्त गरिएको छ । तिब्बतमा उत्पत्ति भएको यार्लुङ जाङ्बो अरुणाचल प्रदेशमा पुग्दा सियाङ भनिन्छ अनि असममा पुग्दा ब्रह्मपुत्र नदी कहलिन्छ । उक्त नदी बंगालको खाडीमा गएर सागरमा मिसिन्छ ।
चीनको सरकारी समाचार संस्थाले आइतवार एक खबर छापेर उक्त बाँध मेदोग काउन्टीमा बनाइने संकेत दिएको छ । त्यो ठाउँ अरुणाचल प्रदेश नजिक पर्छ । चीनले पहिले नै यार्लुङ जाङ्बो नदीमा कैयौं ससाना बाँध बनाइसकेको छ । यस नयाँ बाँधले उत्पादन गर्ने जलविद्युत् चीनको थ्री गर्जेजभन्दा तीनगुणा बढी छ र त्यो नै अहिलेसम्म संसारको सबभन्दा धेरै जलविद्युत् क्षमता भएको बाँध हो ।
चीनको राष्ट्रिय सुरक्षालाई मद्देनजर गर्दै नयाँ बाँध बनाउन लागिएको हो । बाँध निर्माणको आरम्भिक चरणमा पावरचाइनाले अक्टोबर १६ मा तिब्बत स्वायत्त प्रदेशसँग रणनीतिक साझेदारी गरेबाट शुरू भएको हो ।पावर कन्सट्रक्सन कोर्प अफ चाइना वा पावर चाइनाका अध्यक्ष यान झियोङका अनुसार, यार्लुङ जाङ्बो नदीबाट ६ करोड किलोवाट आवर जलविद्युत् दोहन गर्दा ३०० अर्ब किलोवाट आवर स्वच्छ, नवीकरणीय र कार्बनरहित विद्युत् वार्षिक उत्पादन हुन सक्छ ।
‘सन् २०३० अघि कार्बन उत्सर्जन चरममा पुर्याउने र सन् २०६० सम्ममा कार्बन न्युट्रालिटी हासिल गर्ने चीनको लक्ष्य पूरा गर्न यस परियोजनाले महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्ने छ,’ यानले भने । विज्ञहरूले अन्तर्राष्ट्रिय नदीहरूमा भारत भन्दा चीनको रणनीतिक अग्रता रहेको कुरा पहिलेदेखि नै इंगित गर्दै आइरहेका छन् ।‘चीनले तिब्बतको जलस्रोतमा स्वमित्व दाबी गरिरहेको छ ।
दक्षिण एसियाका सात ठूला नदी इन्डस, गंगा, ब्रह्मपुत्र, इरावडी, सालवीन, यांग्त्से र मेकोङ तिब्बत मै उ’त्पत्ति हुन्छन् । यी नदीको जलको लग भग ४८ प्रतिशत पानी सीधै भारतमा प्रवेश गर्छ,’ लोवी इन्स्टिच्युटले यसै वर्षको जुलाई महिनामा प्रकाशन गरेको एक प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको छ । भारत र चीनले जल तथ्यांक साझेदारीको सहमति गरेको भए पनि सन् २०१७ को दोक्लम गतिरोधपछि चीनले आँकडा बाँड्न बन्द गरेको छ ।
तर पछि दुई देशका ऊर्जा मन्त्रालयले यसलाई सु’चारु बनाए ।तर सीमापार नदीलाई चीनले ह’तियार बनाउन सक्ने ड’र भारतलाई छ ।‘चीनको माथिल्लो जलक्षेत्रको है’सियतका कारण सीमापार नदीहरूको पहुँच साझा गर्नका लागि भारतलाई ठूलो चुनौती छ । हालैका समयमा भारत र चीनबीच भएको सीमाविवादले स्पष्ट बनाएको छ, चीनले तल्लो जलक्षेत्र मुलुकहरूमाथिको अग्रतालाई ह’तियार बनाउन सक्छ । यी नदीहरूमा नियन्त्रण गरी चीनले भारतको अर्थतन्त्रलाई अँ’ठ्याउन सक्ने क्षमता राख्छ,’ लोवी प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको छ ।
Discussion about this post